Sayı: 109 Bahar 2024
Editörden
Saygıdeğer okurlar,
Dergimizin yeni sayısını sizlere sunmanın mutluluğunu yaşıyoruz. Bu sayımızda Türk dünyasının kültürel zenginliğini ve güncel sorunlarını farklı yönleriyle ele alan yedi makale yer almaktadır. Hüseyin Işıksal’ın kaleme aldığı Kıbrıs’ta iki devletli çözüm formülü ele alan makale Kıbrıs meselesiyle ilgili yeni çalışmalara temel referans olacak niteliktedir. İnayetname türü ve inşa metoduna dair makale, Ermeni harfleriyle Kıpçak yazı dili konulu çalışma, Türk dünyası entegrasyonunda enerji alanındaki işbirliğine dair analiz, Özbekistan’da kamu yönetimi ve memurluk rejimini inceleyen makale alana katkı sağlayan özgün çalışmalar arasındadır.
bilig Yayın Kurulu olarak bir yandan objektiflik ve şeffaflık ilkeleri çerçevesinde Türk dünyası ile ilgili nitelikli makalelere yer vererek dergimizin kalitesini artırmaya çalışırken bir yandan da bilimsel dergicilikle ilgili yenilikleri takip etmeye özen göstermekteyiz. Bu bağlamda Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığı’nın ev sahipliğinde 29 Şubat 2024 tarihinde “Türkiye’nin Bilim Diplomasisinde Web of Science (WoS) Türkiye Adresli Bilimsel Dergilerin Rolü” konulu bir Editörler Çalıştayı gerçekleştirilmiştir. Cumhurbaşkanlığı Külliyesi Millet Kütüphanesinde düzenlenen etkinliğe WoS’ta sosyal bilimler alanında dizinlenen 22 dergi editörü katılarak tecrübelerini paylaşmışlardır. Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanı Prof. Dr. Muhittin Şimşek’in açış konuşmasında belirttiği üzere çalıştay, akademik dergicilik alanında öz verili çalışmalarıyla WoS’a girme başarısı gösteren dergiler arasında bir iş birliği platformu oluşturmak ve etki faktörü yüksek, daha nitelikli yayınlar için karşılıklı destek olma amacına matuf olarak düzenlenmiştir. TÜBİTAK ULAKBİM Müdürü Mehmet Mirat SATOĞLU, İstanbul Üniversitesi Yayınları Koordinatörü Dr. Öğr. Üyesi Metin TUNÇ, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Öğr. Üyesi Abdullah DEMİR’in teknik sunumları yanında katılımcı editörlerin konuşmalarında öne çıkan hususlar bilig için yol gösterici olmuştur.
Çalıştayda, editörlük becerilerinin artırılmasına yönelik eğitimlerin önemi somut bir şekilde görülmüştür. Türkiye adresli dergilerin etki faktörünün yükseltilmesinde, kaliteli yayınlar yapmanın yanında bunların okuyucuya ulaştırılmasını sağlayacak bilgisayar yazılımları ve yeterli üst veri ile desteklenmesi önem taşımaktadır. WoS sisteminde dergilerin yanında kitap, tez ve sempozyum bildiri kitaplarının konumu güçlenmektedir. Türkiye’nin bu değişimi fırsata dönüştürmesi için TR Dizin’in kitap ve sempozyum bildirileri versiyonunun geliştirilmesi, üniversite yayınlarının profesyonel bir şekilde yönetilerek WoS sistemine dahil olunması ve Türkiye’de yapılan tezlerin WoS’ta taranmasına çaba gösterilmesi gerekmektedir.
ChatGPT gibi yapay zekâ uygulamaları bilimsel çalışmaların geleceğine dair endişeleri artırmaktadır. Kaçınılmaz bir olgu olan yapay zekânın akademik yazımda kullanımı, üzerinde titizlikle durulması gereken bir konudur. Yapay zekânın yasaklanarak değil bunun etik sınırlarının belirlenerek kullanılması, editörlük süreçleri ve dergilerin uluslararası tanıtımları açısından da yapay zekâdan istifade edilmesinin yolları araştırılmalıdır.
Bu çalıştayın ortaya koyduğu en önemi sonuç Türkiye’de benzeri alanlarda yayınlanan dergiler arasındaki iş birliğinin yeterli düzeyde olmadığıdır. Türkiye’de üretilen akademik makalelerin ilgili alanda yapılan yeni çalışmalarda yeteri kadar tüketilmediği bir olgudur. Türkiye’deki akademik çalışmalarda görmezden gelinen makalelerin yurt dışında çıkan WoS dergilerinden atıf alması daha zor bir hedeftir. Öte yandan tanınmış, nitelikli uluslararası editörleri, hakemleri ve yazarları dergiye çekebilmek ciddi katkı sağlayacaktır.
Dünya hızlı bir şekilde değişmektedir. Akademik dergi yayıncılığı süreçleri de köklü bir değişim içerisindedir. Her alanda rekabetin arttığı bu dönemde Türkiye’nin sosyal bilim sahasında etkin bir konuma gelebilmesi için WoS’ta yer alan Türkiye adresli dergilerin kendi aralarındaki iş birliği önem kazanmaktadır. Editörlük, yazarlık, hakemlik süreçlerinde dair eğitim ve tecrübe paylaşımına imkân sağlayan çalıştaylar, dayanışma kültürünün gelişmesinde en etkili yöntem olarak ortaya çıkmaktadır.
Türkiye’nin hikâyesini, Türk tezini, Türk bilim adamlarının bakış açısını dünyaya ulaştıran Türkiye adresli WoS dergilerinin sayısının ve etki faktörünün artması temennisiyle, yeni sayımızın hayırlı olmasını diliyorum.
Prof. Dr. Fırat Purtaş
Yayın Yönetmeni
Hüseyin Işıksal
The Rationale of Turkish Cypriot Position on Two-State Solution in CyprusThis article examines the rationale behind the Turkish Cypriot position on the Two-State solution in Cyprus. The analysis consists of three interrelated parts. Initially, the question of
whether Turkish Cypriots are entitled to ‘peoplehood’ that can exercise the right of self-determination according to international law is discussed. This is followed by evaluating the reasons driving the Turkish Cypriot side to exercise the right of self-determination and whether Turkish Republic of Northern Cyprus (TRNC) fulfills the criteria for statehood. In accordance with arguments carried out in the previous sections, the final part delves into the reasons for the Turkish Cypriot position on the Two-State solution in Cyprus in detail. It is argued that Turkish Cypriot people possess all of the attributes of statehood and are entitled to the same rights and status as the Greek Cypriot side currently exercises. Therefore, reinstating Turkish Cypriot people’s rights by reaffirming their sovereign equality and equal international status is necessary for a just and sustainable settlement in Cyprus.
Keywords: TRNC, Cyprus, Two-State solution, self-determination, recognition, peoplehood.
DOI : https://doi.org/10.12995/bilig.10901 [HTML]
Sosyal İnovasyon Politikalarında Üniversitelerin Artan Önemi ve Bilim Mağazaları Konseptinin Türk Üniversitelerine Uyarlanması Üzerine Bir Model ÖnerisiSosyal inovasyon, yeni bir kavram olmamasına rağmen son yıllarda ulusal/uluslarüstü düzeydeki politika tartışmalarının yeniden merkezi hâline gelmiştir. Gelir ve bilgi eşitsizliğindeki hissedilir artış bu durumun nedenleri arasında değerlendirilebilir. Mevcut büyük toplumsal zorlukların çözümünde, sosyal inovasyonun önemli bir aktörü olan üniversitelere de teknolojik yeniliklerin ötesine geçen yenilikçi çözümler yaratma noktasında önemli roller düşmektedir. Günümüzde artık üniversitelerin geleneksel misyonlarının ötesine geçmeleri ve toplumsal fayda temelli inovasyon süreçlerine yön verecek stratejiler izlemeleri gerekmektedir. Bu kapsamda bu çalışmanın temel amacı üniversitelerin üçüncü misyonu olarak adlandırılan topluma hizmet görevini yerine getirirken kullanabilecekleri yeni bir model önerisinde bulunmaktır. Türk yükseköğrenim sistemi içinde hiç denenmemiş ancak Avrupa üniversitelerinde 70’li yıllarda uygulanmaya başlanan ve günümüzde hem önemi hem de etkisi daha da artmış olan Bilim Mağazası modeli katılımcı, sosyal sorunlara duyarlı, toplumsal odaklı bir model olarak
değerlendirilerek Türk üniversitelerine yeni bir yapı olarak sunulmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Sosyal inovasyon, üniversiteler, inovasyon politikası, bilim mağazaları, toplum temelli inovasyon
DOI : https://doi.org/10.12995/bilig.10902 [HTML]
Türkistan Hanlıkları’nda İnayetname Türü (XVI-XIX. yy.) ve İnşa Metodu ÜzerineBu makalenin konusunu Türk diplomatiğinde tıpkı soyurgal, tarhanlık yarlıkları ve bitikler gibi resmî bir yazışma türü olan ve şimdiye kadar alanyazında etraflıca ele alınmayan inayetnameler
oluşturmaktadır. Bu çalışmada özellikle XVI-XIX. yüzyıllar arasında Doğu Türklük alanında etkin bir şekilde kullanılan inayetnamelerle ilgili dilsel göstergeler ve tarihî belgeler ışığında
inayetname türünün gelişimi, içeriği, veriliş sebepleri, kalıcılığı, muhatabı ve inşa metodu gibi hususların açıklığa kavuşturulması ve bunların Türk resmî yazışma geleneğiyle ilişkilendirilmesi
amaçlanmıştır. Bugüne kadar Türkistan hanlıklarından Hive ve Yarkend hanlıklarına ait Arap harfli toplam altı inayetname belgesi Türkoloji çalışmalarına kazandırıldığı için eldeki bu tarihî
bulgular etrafında karşılaştırmalı bağlamsal bir metotla bu iç yazışma türünün diplomatik özellikleri ortaya konulmuştur.
Anahtar Kelimeler: İnayetname, Diplomatik, İnşa, Türkistan hanlıkları, Yarkend Hanlığı, Hive Hanlığı, Kâşgar Hanlığı
DOI : https://doi.org/10.12995/bilig.10903 [HTML]
Yükseköğretim Öğrencilerinin Öğrenme Tutumları: Türk Cumhuriyetleri Arasında CHAID Analizine Dayalı Bir KarşılaştırmaBu araştırmanın amacı Türk Cumhuriyetlerinde yükseköğretim öğrencilerinin öğrenmeye ilişkin tutumlarını birincil düzeyde etkileyen faktörlerin belirlenmesi ve Türk Cumhuriyetleri arasında bir karşılaştırma yapılmasıdır. Araştırmada nicel metodolojiden yararlanılmış ve kesitsel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmaya beş farklı Türk Cumhuriyetinden (Türkiye, Kazakistan, Özbekistan, Azerbaycan ve Kırgızistan) toplam 1868 yükseköğretim öğrencisi katılmıştır. Türkmenistan’daki öğrencilere ulaşılamadığı için örnekleme dâhil edilmemiştir. Veriler “Öğrenmeye Yönelik Tutum Ölçeği (ÖYTÖ)” ile elde edilmiş ve SPSS ile analiz edilmiştir. Bulgulara göre beş farklı Türk Cumhuriyeti içinde yükseköğretim öğrencileri arasında öğrenmeye yönelik tutumu en yüksek olan öğrenciler Özbekistan’da iken en düşük tutum düzeyi Kazakistan’dadır. Öğrenmeye yönelik tutumda ülkeler arasında anlamlı farklılıklar söz konusudur. CHAID analizi sonuçlarına göre Türk Cumhuriyetlerindeki yükseköğretim öğrencilerinin öğrenmeye ilişkin tutumlarını alanları ile ilgili akademik gelişmeleri takip etme, yeni şeyler öğrenme çabası, bireysel öğrenmelere ayrılan süre, düzenli kitap okuma çabası, başarı notu gibi değişkenler belirlemektedir. Özellikle, öğrencilerin öğrenme tutumlarını iyileştirecek desteklerin sağlanması, eğitim ekosistemlerinde öğrenme alanlarının genişletilmesi yarar sağlayabilir.
Anahtar Kelimeler: Türk Cumhuriyetleri, yükseköğretim, öğrenme tutumu, öğrenme motivasyonu, akademik başarı.
DOI : https://doi.org/10.12995/bilig.10904 [HTML]
Efforts for Energy-Based Regionalisation in the Turkic World: The Organization of Turkic StatesThe main objective of this article is to analyse the energy policies of partner countries of the Organization of Turkic States (OTS), established over two energy regions, within the context of “energy regionalism.” The study, based on the premise that energy is one of the fundamental sources of motivation for the organisation, discusses the contributions of energy to the development and deepening of cooperation among the Turkic States. The paper explores the expectations of member countries from the organisation in terms of energy within the context of
energy regionalism analysis criteria and seeks to answer questions regarding the level of fulfillment of these expectations. The findings suggest that the organisation has special importance in energy issues, with energy being a prominent subject in its written materials. The analysis reveals that the union broadly satisfies the criteria of energy regionalism, indicating the potential for implementing concrete cooperation projects related to energy among member countries in the medium term.
Keywords: Organization of Turkic States, fossil energy resources, energy policies, energy security, energy regionalism.
DOI : https://doi.org/10.12995/bilig.10905 [HTML]
Özbekistan’ın Yönetim Sistemi, Personel Rejimi ve Kamu Hizmeti ReformlarıBu çalışmada Özbekistan’ın yönetim sistemi, personel rejimi ve son dönemde kamu hizmetinde yapılan reformlar incelenmektedir. Son yıllarda dünya genelinde yeni kamu yönetimi anlayışının yaygınlaşmasıyla beraber kamu hizmetlerinin çok daha etkin ve verimli sunumu gündeme gelmiştir. Bu doğrultuda kamu personelinin niteliklerinin artırılması, etkin kamu personeli politikaları ile sağlanabilecektir. 1991 yılında Sovyetler Birliği’nden bağımsızlığını kazanan Özbekistan, son yıllarda yaptığı reformlarla kamu personelinin niteliğini artırmak ve vatandaşına etkin kamu hizmeti sunmak için büyük çaba harcamaktadır. Çalışmada bu kapsamda; ülkenin idari yapısı ve ilgili son düzenlemeler incelenmiş, parlamento, başbakan
ve bakanlar kurulu, yargı sistemi ve yerel yönetimlerle ilgili bilgiler verilmiş, bu kapsamda kamu personel rejimi ve kamu hizmeti reformları değerlendirilmiştir. Sonuçta ülkede kamu hizmeti ve personeli reformunun istikrarlı bir şekilde sürdüğü ve son yıllarda dijital devlete doğru ciddi çalışmalar başlatıldığı görülmüştür.
Anahtar Kelimeler: Özbekistan, reform, kamu hizmeti, kamu personeli, Mehnat Kodeksi.
DOI : https://doi.org/10.12995/bilig.10906 [HTML]
The Preparing Background of Kipchak Written Language with Armenian LettersThe Turkish language, one of the ancient languages in the world, has continually evolved and expanded across various geographical regions, establishing diverse historical and contemporary branches through the creation of written languages based on numerous alphabets. The formation processes of these branches of the Turkish language, which emerged gradually over time, are directly related to their ethnological structures, religious and social lifestyles, interactions in the ethno-linguistic field, geographical settlements, political situations and economic conditions. The Turkish language, which advanced as a unified written language between the 8th and 13th centuries, within the Eastern Turkish written tradition, began to diversify from the 13th century onwards, a trend that persisted into the subsequent centuries. Today, the historical and contemporary aspects of the Turkish language, encompassing over 20 written variants, should be examined by subjecting it to studies with an interdisciplinary approach.. Additionally, determining the background factors that led to the emergence of these written languages will enable a correct interpretation of the language’s evolutionary phases. This study aims to unveil the developmental trajectory of the Kipchak written language, which emerged in Eastern Europe during the 16th and 17th centuries through the use of Armenian letters. Determinations and evaluations will be conducted to explore the underlying factors that facilitated the emergence of this written language.
Keywords: Turkish Language, Armenians, Gregorianism, Kipchaks, Kipchak Written Language with Armenian Letters
DOI : https://doi.org/10.12995/bilig.10907 [HTML]
Yayın Değerlendirme / Book Reviews: Akalın, Şükrü Halûk. Türk İşaret Dili Tarihi. TDK Yayınları, 2023.
