ÖZET
Dünyadaki kadim dillerden birisi olan Türk dili, gelişim ve yayılımını farklı coğrafyalarda, pek çok alfabe temelinde oluşturduğu yazı dilleriyle tarihî ve çağdaş çeşitli kollarda sürdürmüştür. Türk dilinin zamanla ortaya çıkan bu kollarının oluşum süreçleri, etnolojik yapılarıyla, dinî ve sosyal hayat tarzlarıyla, etno-lengüistik alandaki etkileşimleriyle, coğrafî yerleşimleriyle, siyasî ve iktisadî durumlarıyla doğrudan ilişkilidir. 8-13. yüzyıllar arasında, Doğu Türk yazı dili geleneği dâhilinde tek bir yazı dilinde ilerleyen Türk dili, 13. yüzyılla birlikte çeşitlenmeye
başlamış ve sonraki yüzyıllarda bu çeşitlenme devam etmiştir. Günümüzde 20’den fazla yazı dillerine sahip Türk dilinin tarihî ve çağdaş alanlarının özellikle interdisipliner yaklaşımlı çalışmalara konu edilerek irdelenmesi gerekmektedir. Ayrıca bu yazı dillerinin ortaya çıkışını hazırlayan arka plan etkenlerinin tespiti, dilin geçmiş-gelecek istikametindeki evreleri doğru yorumlamaya imkân verecektir. Bu çalışmada, 16-17. yüzyıllarda Doğu Avrupa’da Ermeni harfleriyle meydana getirilen Kıpçak yazı dilinin oluşum sürecini ortaya koymaya
yönelik olarak bu yazı dilini hazırlayan arka plan etkenlerinden hareketle tespit ve değerlendirmelerde bulunulacaktır.
ABSTRACT
The Turkish language, one of the ancient languages in the world, has continually evolved and expanded across various geographical regions, establishing diverse historical and contemporary branches through the creation of written languages based on numerous alphabets. The formation processes of these branches of the Turkish language, which emerged gradually over time, are directly related to their ethnological structures, religious and social lifestyles, interactions in the ethno-linguistic field, geographical settlements, political situations and economic conditions. The Turkish language, which advanced as a unified written language between the 8th and 13th centuries, within the Eastern Turkish written tradition, began to diversify from the 13th century onwards, a trend that persisted into the subsequent centuries. Today, the historical and contemporary aspects of the Turkish language, encompassing over 20 written variants, should be examined by subjecting it to studies with an interdisciplinary approach.. Additionally, determining the background factors that led to the emergence of these written languages will enable a correct interpretation of the language’s evolutionary phases. This study aims to unveil the developmental trajectory of the Kipchak written language, which emerged in Eastern Europe during the 16th and 17th centuries through the use of Armenian letters. Determinations and evaluations will be conducted to explore the underlying factors that facilitated the emergence of this written language.
ANAHTAR KELİMELER: Türk Dili, Ermeniler, Gregoryanlık, Kıpçaklar, Ermeni Harfli Kıpçak Yazı Dili
KEYWORDS: Turkish Language, Armenians, Gregorianism, Kipchaks, Kipchak Written Language with Armenian Letters