ÖZET
Bu makale, gaza ehlini ve çeşitli derviş topluluklarını yüzyıllar boyunca derinden etkileyen veliler arasında yer alan Hünkâr Hacı Bektaş’ın (öl. 1270 civarı) on beşinci yüzyıldaki betimlemelerini incelemektedir. Farklı tarihsel dönemlerde, değişen ve dönüşen sosyal ve kültürel bağlamlarla birlikte Hacı Bektaş’ın kimliğine yeni anlamlar yüklenmiştir. Bu çalışmanın kapsamı, birbirleriyle metinlerarası ilişki içinde olan on beşinci yüzyıla ait üç eserle sınırlandırılmıştır: Ḫı żırnāme (1476), Ṣaltuḳnāme (1480 civarı) ve Velāyetnāme (1481 civarı). Bu üç eserden ikisi, Ṣaltuḳnāme ve Velāyetnāme, Osmanlı döneminde ve öncesinde Anadolu’da gelişen tarihsel olayları anlamamızı sağlayacak önemli ayrıntılar içermeleri nedeniyle sayısız çalışmaya konu olmuşken Ḫı żırnāme yakın zamana kadar araştırmacıların dikkatini çekmemiştir. Bu çalışmanın amacı, birbiriyle bağlantılı bu üç eserdeki Hünkâr Hacı Bektaş betimlemelerine odaklanarak, Hünkâr Hacı Bektaş’ın tarih içinde değişen ve dönüşen imgesi ile ilgili gelecekteki çalışmaların ufkunu açacak yeni sorular teşkil etmektir.
ABSTRACT
This article examines the portrayals of Hünkâr Hacı Bektaş (d. c. 1270), who has been one of the most influential velis (friends of God) among warriors and diverse dervish groups throughout the centuries. The persona of Hacı Bektaş has acquired new meanings within the transformed cultural and social contexts in different historical eras. This short analysis is limited to three intertextually related texts from the fifteenth century: the Ḫı żırnāme (1476), the Ṣaltuḳnāme (c. 1480), and the Velāyetnāme (c. 1481). Among these three works, while the Ṣaltuḳnāme and the Velāyetnāme have been subjects of numerous studies, as they include crucial details for understanding the historical events in pre-Ottoman and Ottoman times in Anatolia, the Ḫı żırnāme did not attract the attention of scholars until recently. With a particular focus on
the portrayals of Hacı Bektaş in these three intertextually related texts, this study aims to generate new research questions for future studies about the historical image of Hacı Bektaş.
ANAHTAR KELİMELER: Hacı Bektaş, Hızırnâme, Saltuknâme, Velayetnâme, betimleme.
KEYWORDS: Hacı Bektaş, Hızırnâme, Saltuknâme, Velayetnâme, portrayal.