ÖZET
Rouran (Juan-juan) halkı V. yüzyılın başlarında bugünkü Moğolistan bozkırlarında büyük bir kağanlık kurdu. Yaklaşık 150 yıl yaşayan bu devlet, Asya Hunlarının mirasını sürdürdü. Rouranların tarihi üzerine bazı çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmamızda ise onların devletlerini kuruş süreci, yazısı, dini, hayat tarzı ve toplum yapısı üzerine daha önce az değinilen hususlara dayanarak bazı değerlendirmeler yapmak istedik. Ayrıca yakınlarda Khüis Tolgoi Yazıtı’nı Rouranlara atfeden araştırmacılar çıkınca bazı yeni notlar çıkardık. Buna göre şu konuları ele aldık: i) Rouranların atasının devletin temellerini atma süreci hakkında genelde yapılan “kaçaklar hareketi” değerlendirmesine katılmıyoruz; bozkır gelenekleri dâhilinde ve boy sistemi içinde bir devlet kurma süreci başlamıştır. ii) Rouranlar Çin, Sogd ve Brahmi (eğer Khüis Tolgoi kendilerine aitse) yazıları kullanmışlardır. iii) Rouran idarecileri tek tanrılı bir dine ve Şamanizm’e inanmakla birlikte diğer bozkırlı halklar gibi yöneticiler düzeyinde Buda dinine az da olsa ilgi göstermişlerdir. iv) Rouranlara yönelik Çinlilerin bakış açıları diğer bozkırlı halklara olandan farklı değildir ama Çinliler özellikle onların temiz olmadıkları üzerinde durmaktadırlar. v) Rouranlar geleneksel konar-göçer kültürü devam ettirmektedirler. vi) Diğer bozkırlılarda olduğu gibi Rouran toplumunda da kendine has bir toplumsal yapı ve bir tabakalaşma mevcuttur.
ABSTRACT
The Rouran (Juan-juan) people established a great khanate in the steppes of present-day Mongolia at the beginning of the 5th century. This state, which lived for about 150 years, continued the legacy of the Asian Huns. Some studies have been conducted on the history of the Rourans. In this study, we wanted to make some evaluations on the process of the establishment of their state, writing, religion, lifestyle and social structure based on previously little-mentioned aspects. Additionally, with the emergence of researchers attributing the Khüis Tolgoi Inscription to the Rouran, we have made some new observations. We have examined these topics: i) We do not agree with the general evaluation of the “deserter movement” regarding the process of establishing the foundations of the Rouran state by ancestor of the Rourans, Rourans started the process of establishing a state within the scope of steppe traditions and clan system. ii) The Rouran used Chinese, Sogd and Brahmi scripts (if it is belonging to Rouran) iii) Although the Rouran rulers believed in a monotheistic religion and shamanism, they were interested in Buddha religion, like other steppe peoples iv) The Chinese viewpoint towards the Rouran is not different from that of other steppe peoples, but the Chinese especially emphasize that they are not clean v) Rourans also maintain the traditional nomadic culture. vi) There is a unique structure and a stratification in Rouran society, as in other steppes.
ANAHTAR KELİMELER: Rouran (Juan-juan), yazı, din, toplum yapısı, kültür, Çin kaynakları
KEYWORDS: Rouran (Juan-juan), script, religion, society structure, culture, Chinese sources