ÖZET
Araştırmakta olduğumuz dönem Osmanlı Devleti’nin Kafkasya siyasetinde özel bir aşamayı oluşturmaktadır. Bu dönemde Osmanlı Devleti Kafkasya’da güçlenme konusunda Doğu’da geleneksel rakibi Safevi Devleti dışında Rusya İmparatorluğu ile de mücadele etmek zorunda kaldı. Osmanlı Devleti, önceki dönemlerde olduğu gibi, 1720-1730’lu yıllarda da rakipleri ile mücadelede yerli Müslüman yönetimleri güçlendirerek onlara güvenme siyasetini sürdürdü. Söz konusu yerel yönetimler arasında Azerbaycan’ın kuzeybatısında bulunan Sahur (İlisu)
Sultanlığı, Şeki Hâkimliği ve Car-Tala Cemaatlikleri bölgesel ağırlığa sahipti. Bu durumu dikkate alan Osmanlı Devleti, söz konusu bölgesel güçlerle ilişkilere özel önem vermişti. Mevcut durumda yerel yöneticiler daha çok kendi çıkarlarını koruma yönünde hareket etseler de, Osmanlı-Safevi-Rusya rekabetinde Osmanlı yönetimini kabul etmeyi tercih ediyorlardı. Bu seçimde dinî faktör önemli bir rol oynamıştır. Çalışmamızda XVIII. yüzyılın 20-30’lu yıllarında Azerbaycan’ın kuzeybatı topraklarının Osmanlı Devleti’nin Kafkasya siyasetindeki yeri ve rolü dönemin kaynaklarına istinaden ele alınmıştır.
ABSTRACT
The period we are researching constituted a special phase in the Caucasian policy of the Ottoman state. Along with their traditional rival in the East - the Safavid state, during this period, the Ottomans had to fight with the Russian Empire to strengthen in the Caucasus. As in the past, in the 1720-30s, the Ottoman state, continued the policy of strengthening local Muslim possessions and turning them into its reliance in the fight against its rivals. Among the created state formations, the Sheki possession, the Tsakhur (Ilisu) sultanate and the Jar-Tala societies that existed in the north-west of Azerbaijan are of particular importance. The Ottomans, taking this circumstance into account, paid specific attention to these possessions. Meanwhile, while local rulers in the current situation mostly acted on the basis of the interests of protecting their own security. Along with this, the northwestern possessions of Azerbaijan in their foreign policy orientation aimed towards the Ottoman state, which was explained by their religious community. The presented article contains a link to sources of research on the place and role of the northwestern lands of Azerbaijan in the Caucasian policy of the Ottoman state in the 1720-30s.
ANAHTAR KELİMELER: Osmanlı Devleti, Kafkasya, Kuzeybatı Azerbaycan, Sahur, İlisu, Şeki, Car-Tala.
KEYWORDS: Ottoman state, Caucasus, northwestern Azerbaijan, Tsakhur, Ilisu, Sheki, Jar-Tala