ÖZET
2017-2018 yılları arasında Moğolistan’ın Orhun ve Selenge Havzası’nda yüzey araştırmaları gerçekleştirdik. 2017 yılında gerçekleştirilen çalışma boyunca Moğolistan’da 2.154 km yol katedilmiş, 3 aymak (bölge), 9 balık (şehir), 12 kült alanı ve kurgan merkezi, 4 runik yazıtlı belge (dikilitaş ve kaya üzeri yazmaları), 1 petroglif ve 7 müzede çalışma yapılmıştır. 2018 yılı yüzey araştırmamızda ise, 2.470 km yol katedilmiş, 2017 çalışmalarından farklı olarak 3 aymak, 2 balık ve manastır merkezi, 6 kült alanı, 9 kurgan merkezi, 2 petroglif alanı ve 2 müze ziyaret edilmiştir. Çalışmalarımızın büyük bir kısmında literatürde Khirigsuur diye geçen bazı kurgan tipi mezarlar önemli bir yer kaplamıştır. Orhun ve Selenge Havzası’nda oldukça fazla rastlanan kirigsurların Geç Tunç Çağı sonu ve Erken Demir Çağ boyunca arttığını, tipolojik bakımından Moğolistan’ın doğu ve kuzeybatı bölgelerindeki kirigsurlarla da benzerlikler taşıdığını tespit ettik. Makalemizde Orhun ve Selenge Havzası’ndaki kirigsurların dağılımı, tipolojisi ve dönemin sosyal yaşamındaki yerleri tayin edilmeye çalışılmıştır.
ABSTRACT
Between 2017 and 2018, we carried out studies in the basins of Mongolia, Orkhon, and Selenga. During our research conducted in 2017, the distance of 2154 km was covered in Mongolia and research has been accomplished in 3 regions, 9 cities, 12 cult spaces and kurgans, 4 runic inscriptions (obelisk and rock paintings), 1 petroglyph, and 7 museums. The distance of 2,470 km was covered in 2018 studies and unlike studies in 2017, 3 regions, 2 cities and monastic center, 6 cult spaces, 9 kurgan centers, 2 petroglyphs, and 2 museums were visited. The kurgan-type burials known in the literature as “Kirigsur” took an important place in most of our work. It was found out that the number of Kirigsurs, which are very common in the Orkhon and Selenga basins, increased during the Late Bronze Age and Early Iron Age and were typologically similar to the Kirigsurs in the eastern and northwestern regions of Mongolia. This article aimed to determine the distribution area of Kirigsurs in the Orkhon and Selenge basins, their typology, and their place in the social life of the period.
ANAHTAR KELİMELER: Moğolistan, Orhun ve Selenge Havzası, Kirigsur, Geç Tunç Çağ, Erken Demir Çağ.
KEYWORDS: Mongolia, Orkhon and Selenga Basin, Kirigsurs, Late Bronze Age, Early Iron Age.