ÖZET
Orhun Abidelerinden Kutadgu Bilig’e; İslamiyet ile gelen şer’i hükümlerden günümüz anayasasına kadar değişerek varlığını devam ettiren sözlü kurallar, bir diğer ifadeyle normlar, toplum düzeninin sağlanabilmesi için gelecek kuşaklara aktarılmaktadır. Masallar bu aktarımın bir parçasıdır. Bu amaç masal içine sindirilerek, bilinçaltına işleyecek bir şekilde sezdirme yolu ile dinleyiciye aktarıldığı için didaktik bir halk edebiyatı ürünü değildir. Didaktik olmayışı onu daha çok sevdirmiş ve nesilden nesile aktarılmasına imkân sağlamıştır. Bu çalışmada Türk masallarını derleyen ilk kişi olan Ignacz Kunos’un 44 Türk Masalı isimli derleme eseri incelenmiştir. Çalışmanın amacı, geniş bir kültür yelpazesine sahip olan Türk toplum yapısının inceliklerini gösteren bu iletilerin masallar aracılığıyla örneklendirilerek ve toplumsal normlarla bağdaştırılarak aktarımını vurgulamaktır. Nitel bir araştırma olan bu çalışmada döküman taraması yapılmıştır. Masalların toplumsal normları aktarmadaki önemi üzerinde durulmuş ve toplanan veriler içerik analizi yöntemi ile incelenmiştir. Sonuç olarak, incelenen 44 Türk masalında toplam 200 farklı norm bulunmuş; erdemli insan olmanın bütün özelliklerinin masallarda barındırıldığı görülmüştür. Örnek insan modeli
sunan Türk masallarının, kültürel değerleri nesilden nesile aktarmada önemli bir vazife gördüğü tespit edilmiştir.
ABSTRACT
From the Orhun monuments to Kutadgu Bilig; from Sharia law to modern day constitution, unwritten rules (norms), which have regulated society over time, have been transmitted through generations in order to establish social order. Tales are part of this transmission. Since purpose is embedded inside the tale, and implicated to listeners without being noticed, tales are not a form of didactic literature. Being non-didactic made it more amicable, which helped to facilitate its transmission from generation to generation. In this study, Fourty Four Turkish Fairy Tales, by Ignacz Kunos, -the first person who compiled Turkish tales in history-, was examined. The aim of the study is to identify and exemplify the subtleties of Turkish social structure through folk tales and to emphasize the importance of social norms transmitted through the tales. This qualitative study was conducted by scanning documents, and the data were examined through content analysis. In conclusion, 200 different norms were found in total. All the characteristics of being a virtuous person are preserved in the tales. Turkish folk tales, which present a role model of the ideal humanbeing, have a vital mission to transmit cultural values from generation to generation.
ANAHTAR KELİMELER: Toplumsal normlar, töre, sözlü kültür, kültür aktarımı, Türk masalları.
KEYWORDS: Social norms, custom, oral culture, cultural transmission, Turkish tales.