ÖZET
“Kült”, günümüz bilim ve sanat dünyasının, özellikle mitoloji ve din araştırmalarının önemli kavramlarından biridir. Herhangi bir toplumun mitolojisini, inanç sistemini, hatta kültürünün doğasını ve temelini anlamak için o toplumun ortaya çıkardığı kült kavramını ve bu kavramın içeriğini bilme zorunluluğu öncelikli şartlardan biridir. Çünkü mitolojiler, inanç sistemleri ve kültürler, büyük ölçüde bu kültlerin etrafında oluşup şekillenmişlerdir. Mitik dönemlerde oluşup şekillenmeye başlayan kültlerin bireylerin ve toplumların üzerindeki etkisi günümüzde de devam etmektedir. Bu yazıda, mitik, dinî ve kültürel yapının temel taşları olan kült kavramı, Türk mitolojisi ve inançları bağlamında ele alınıp incelenerek tasnif edilmiştir. Yapılan tasnif içinde yer alan “söz kültü” kavramı ise, şamanik Türk mitolojisi merkeze alınarak değerlendirilmiş, yeri geldikçe başka mitolojiler, kültür ve inanç sistemleriyle karşılaştırmalar yapılmıştır.
ABSTRACT
“Cult” is one of the important concepts of contemporary science and art world, especially in mythology and the study of theology. It is necessary to know the cult culture and its scope of any society to understand the root and nature of its culture, belief, and mythology because mythologies, beliefs, and cultures have mostly been evolved and shaped around the cults. The effects of cults that came into existence in the mystic ages continue on today’s individuals and cultures. This paper examines the concept of cult - the cornerstone of mythic, religion, and culture – within the context of the mythology and belief of Turks. The concept of the “word cult” is assessed by placing the shamanic Turk mythology in the center, and comparisons with other mythologies, cultures and belief have been done when needed.
ANAHTAR KELİMELER: Türk, Söz, Mitoloji, Şamanizm, Kült, Ritüel, İye
KEYWORDS: Turkish, Word, Mythlogy, Shamanism, Cult, Ritual, Nature Spirit