ÖZET
Manas Destanı, Kırgız halk edebiyatının önemli bir ürünü olmasının yanı sıra, tarihî ve kültürel değeri açısından tüm Türk Dünyasının hazinesidir. Bu destanda Türklerin gelenek ve göreneklerini, geçmişle ilgili algılarını, önem verdikleri değerleri, kültürel ve sanatsal özelliklerini görmek mümkündür. Türk müzik tarihi
ve Türk halk edebiyatı için büyük değer taşıyan ozanlar da Manas Destanı’nda yer alırlar. Bu ozanların başında, destanın önemli karakterlerinden olan Irçı Oğul gelir. Irçı Oğul’un bir ozan olarak yüklendiği görevleri tespit etmek, bu çalışmanın temel amacıdır. Buradan hareketle ozanların Kırgız ve tüm Türk Dünyasındaki
önemini vurgulamak da amaçlanmaktadır. Betimsel karakterli bu araştırmada, Manas Destanı’nın çeşitli varyant ve neşirlerinden faydalanılmıştır.
Çalışmanın sonunda Irçı Oğul’un duyuru yapma(münadilik), habercilik, eğlendirme, cesaret verme, övgü/methiye düzme, ağıtçılık, vasiyet ırları söyleme görevleri bulunduğu ve Manas Destanı’nda bu görevlere ilişkin örneklerin zengin şekilde yer aldığı belirlenmiştir. Sonuçlar, ozanların Türk toplumu için önemini
ortaya koymakta ve müziğin Türklerin hayatındaki konumunu vurgulamaktadır.
ABSTRACT
Besides being an important product of Kirghiz folk literature, the Epic of Manas is the treasure of the entire Turkic World in terms of its historical and cultural value. In this epic, it is possible to see the traditions and customs of the Turks, their perceptions of the past, the values they attach importance to, and their cultural and artistic characteristics. Poets, who are of great value for Turkic music history and Turkic folk literature, are also included in the Manas Epic. The leading one among these poets is Irçı Oğul who is one of the prominent characters of the epic. Determining the duties undertaken by Irçı Oğul as a poet is the fundamental aim of this study. In this descriptive study, various variants and publications of the Epic of Manas were used. At the end of the study, it was determined that Irçı Oğul had the duties of making an announcement (herald), journalism, entertaining, giving encouragement, praising/praising, lamenting,
and saying testaments, and examples of these duties were richly included in the Manas Epic. The results reveal the importance of poets for Turkish society and emphasize the position of music in Turk’s life.
ANAHTAR KELİMELER: Destan, Manas Destanı, ozan, Irçı Oğul, kopuz, tarihsel müzikoloji, kültürel müzikoloji.
KEYWORDS: Epic, Epic of Manas, poet, Irçı Oğul, kopuz (Turkish lute), historical musicology, cultural musicology.