ÖZET
Bu makale, İslam şehri sakinlerinin kolektif hareket edemediğini öne süren Weber’in İslam şehri kavramına yanıt vermek için Osmanlı şehirlerindeki kolektif eylemlere odaklanmaktadır. Bu amaçla çalışma, şehir sakinlerinin Osmanlı mahkemelerine yaptıkları toplu başvuruları Charles Tilly'nin kolektif eylem teorisini kullanarak incelemektedir. İslam şehri paradigmasının kapsamlı literatür taramasına ve mahkeme kayıtlarının analizine dayanan makale, Osmanlı şehir sakinlerinin kentsel bilince sahip olduklarını ve yaşam alanlarının iyileştirilmesi için kolektif eylemde bulunduklarını ileri sürerken Müslüman toplumlarda bu tür eylemlerin olmadığı inancına meydan okumaktadır. Bu konuda şimdiye kadar yapılan çalışmalarda kapsamlı bir kuramsal yaklaşım kullanılmadığı gibi mekân boyutu da dikkate alınmamıştır. Ayrıca bu makale, ortak karar almanın, kentsel sorunların kavranmasının, örgütlenme kapasitesinin ve kolektif eylemlerin Osmanlı kent kültürünün temel göstergeleri arasında olduğunu öne sürmektedir.
ABSTRACT
This article focuses on collective actions in Ottoman cities to respond to the Weberian notion of the Islamic city, suggesting Islamic city dwellers’ incapability to act collectively. For this purpose, the study scrutinizes the collective appeals made by city dwellers to Ottoman courts, employing Charles Tilly’s theory of collective action. By conducting an extensive literature review of the Islamic city paradigm and analyzing court records, this article argues that Ottoman city dwellers possessed urban consciousness and engaged in collective actions for the betterment of their living environment, challenging the belief that such actions were absent in Muslim societies. Studies on this topic so far have neither employed a comprehensive theoretical approach nor have they considered the place dimension. Furthermore, this article suggests that essential indicators of Ottoman cities’ urban culture are joint decision-making, apprehension of urban problems, organizational capacity, and collective actions.
ANAHTAR KELİMELER: İslam şehri, kolektif eylemler, mahkeme kayıtları, Osmanlı şehri, kentsel bilinç.
KEYWORDS: Islamic city, collective action, court records, Ottoman city, urban consciousness.