ÖZET
Bu çalışmada Türkiye’deki illerin ve bölgelerin gelişmişliği araştırılmış ve birbirleriyle kıyaslayarak incelenmiştir. İllerin gelişmişlik düzeylerini etkileyen sosyo-ekonomik göstergeler Kalkınma Bakanlığı’ndan elde edilmiştir. Temel bileşenlerden yararlanılarak faktör analizi yapılmış ve on temel faktör bulunmuştur. Bu faktörlere dayanılarak iller için gelişmişlik endeksleri oluşturulmuştur ve altı gelişmişlik düzeyi tanımlanmıştır: İleri(1.), Yüksek(2.), Yükseğe Yakın (3.), Ortalamaya Yakın (4.), Düşüğe Yakın (5.) ve Düşük (6.). İstanbul’un gelişmişlik endeksi en yakın takipçisi Ankara’nın iki katıdır ve İstanbul tek başına 1. gelişmişlik düzeyini oluşturmaktadır. Bölgelerin gelişmişlik düzeyleri incelendiğinde ortalamada yükseğe yakın performans gösteren bölgeler: Marmara, Batı Anadolu, Ege ve Akdeniz bölgeleridir. Düşük seviyede performans gösteren bölgeler ise Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleridir. Türkiye, ortalamada yaklaşık 3 gelişmişlik düzeyi ile “Yükseğe yakın” gelişmişlik grubundadır. İllerin %63’ünün 4. – 6. gelişmişlik seviyelerinde yer almalarına rağmen Türkiye’nin gelişmişlik seviyesinin 3. kademe çıkmasının nedeni yüksek gelişmişlik seviyelerinde olan bölgelerin yoğun nüfus bulundurmalıdır. Ancak gelişmişlik düzeyi yüksek bu bölgelerin temel sorunu istihdamdır.
ABSTRACT
This study aims to compare and scrutinize development levels of cities and regions in Turkey. Socio-economic statics that effects development levels of cities acquired form Ministry of Development. Within the context of the essay, factor analysis relying to principles components utilized and as a result, 10 basic factors found. Based on these factors, development indexes developed for cities and six development stages defined: Advanced(1), High (2), Upper Intermediate(3), Average(4), Low(5), Very Low(6). İstanbul is the only city that reaches advanced level and its development index doubled Ankara, the second most developed city. Comparing development indexes of the regions, we classified Marmara, West Anatolia, Aegean and Mediterranean close to upper intermediate level. Low-level regions are East Anatolia and Southeast Anatolia regions. In overall Turkey with 3 levels of development could be included in upper intermediate level. Even though 63% of all cities are between 4-6 developments levels the reason that Turkey’s average appears as 3rd level is mainly because high population concentrated in advanced and upper intermediate regions. Finally yet importantly, main problem of these highly developed regions is unemployment.
ANAHTAR KELİMELER: Kalkınma, Bölgesel Gelişmişlik Düzeyi, Temel Bileşenler Analizi, Faktör Analizi, Türkiye
KEYWORDS: Development, Regional Development Level, Principal Components Analysis, Factor Analysis, Turkey